274. Czynnik diabła, Craig Russell

Książka tak dobra, że wprost nie mogłam się od niej oderwać, a gdy już to zrobiłam, odczuwałam dziwny niepokój rozbudzony przez treść historii psychiatry Viktora Kosárka, policyjnego śledczego Lukáša Smoláka, a także zła, które czai się głęboko w nas. Czynnik diabła to rewelacyjna pozycja, która trafi w gusta najbardziej wybrednego czytelnika - inteligenta, mroczna, zwieńczona fenomenalnym zakończeniem. Jedna z najciekawszych pozycji, jakie przeczytałam. 

Craig Russell to szkocki autor powieści kryminalnych. Zanim zdecydował się na podjęcie kariery zawodowego powieściopisarza był funkcjonariuszem policji oraz zajmował się reklamą jako m.in. copywriter. Płynnie mówi po niemiecku i bardzo interesuje się powojenną historią Niemiec, dlatego akcję wielu powieści osadził w Hamburgu. Zadebiutował w 2005 książką Krwawy orzeł (ang. Blood Eagle), w której pojawił się główny bohater cyklu jego książek, hamburski detektyw Jan Fabel. Powieści z Fablem zdobyły w Europie dużą popularność i zostały przełożone na ponad 20 języków. Drugi tor w twórczości Russella tworzą kryminały, których akcja rozgrywa się w latach 50. XX wieku w Glasgow. Ich bohaterem jest szkocki prywatny detektyw Lennox. *

Praga, rok 1935. Młody psychiatra Viktor Kosárek, były student Carla Gustava Junga, przybywa do otoczonego mroczną sławą zakładu dla obłąkanych Hrad Orlu. Wyposażona w nowoczesny sprzęt placówka znajduje się w zamku przez wieki obrosłym ponurymi legendami. Zamknięto tam sześcioro najokrutniejszych morderców w kraju: Drwala, Klauna, Kolekcjonera Szkła, Wegetariankę, Skiomantę i Demona. Kosárek zamierza wykorzystać najnowsze osiągnięcia techniki, aby wyizolować u nich archetypiczny składnik osobowości odpowiedzialny za czynienie zła - tak zwany czynnik diabła. Gdy tylko zaczyna odkrywać ich zdumiewające tajemnice, natrafia na łączący całą szóstkę zatrważający wspólny element. **

Czynnik diabła już od pierwszych stron obezwładnia czytelnika mrocznym klimatem, który budzi silny niepokój - złowieszcze, duszące przeczucie, że wkrótce wydarzy się coś bardzo niedobrego. Russell prowadzi akcję dwutorowo - z finezją i niezwykłą wprawą żongluje nią pomiędzy Viktorem Kosárkiem - psychiatrą pracującym w okrytym złą, wręcz diaboliczną sławą zamku Hrad Orlu, a policyjnym śledczym, Lukášem Smolákiem, zajmującym się sprawą Skórzanego Fartucha, okrutnie brutalnego seryjnego mordercy. W tle Czechosłowacja w cieniu II Wojny Światowej, a tak właściwie duszna Praga. Russell Craig plastycznie obrazuje biedę, zepsucie, pijaństwo i choroby toczące mieszkańców stolicy. Rzeczywistość ukazana jest w wyjątkowo ponurych epizodach zwieńczonych obrzydliwymi, bestialskimi mordami nieuchwytnego mordercy. Praga jest miastem smutnym, odstręczającym i sparaliżowanym strachem przed Skórzanym Fartuchem. 

Craig Russell wnikliwie szkicuje portrety psychologiczne bohaterów pierwszo- oraz drugoplanowych. Z brutalną dokładnością wnika w spaczone umysły Szóstki Diabła, najokrutniejszych morderców i psychopatów będących pacjentami zakładu dla obłąkanych, w którym Viktor rozpoczyna swą pracę. Najpierw czytelnik poznaje Wegetariankę - kobietę kanibala, Klauna - mężczyznę, który w okropny sposób pozbawiał życia dzieci; Drwala, który z wyjątkowym okrucieństwem zabił swą żonę, córeczkę i syna; Kolekcjonera Szkła - opętańca poszukującego twarzy w szkle, Skiomatę - naukowca wierzącego w inne wymiary; Demona - człowieka, który uwielbia chować swe oblicze za czyjąś twarzą. 

- Diabeł, ten jasny anioł, był z panią przez cały dzień? - zapytał Viktor

- Tak. Czasami jego jasność raniła mnie w oczy. Kiedy indziej poświata wokół niego zmieniała kolor, ale zawsze był piękny. 

Viktor Kosárek znany jest z nowoczesnych metod terapeutycznych, które nie przez wszystkich są uznawane i akceptowane. Były student Junga stosuje neurosyntezę, a w swej pracy wykorzystuje koktajle medyczne, za pomocą których stara się uwolnić id, mroczny element głębokiej podświadomości każdego człowieka - nieprzewidywalne, gwałtowne i skłonne do przemocy. Viktor jest przekonany, iż właśnie w obrębie owego itd znajduje się część, w której następuje połączenie indywidualnych, a także zbiorowych idei zła. Efekty pracy psychiatry przerażają go do głębi, zmieniają jego postrzeganie świata, jak i kwestii dobra i zła.  

Z łatwością można dostrzec profesjonalizm Craiga Russella, który z dokładnością godną podziwu odtworzył miejsce oraz czas akcji. Czytając, można doświadczyć wrażenie podróży w czasie! W trakcie lektury nie sposób zatracić się w rzeczywistości autora, odczuć realny strach i głębię negatywnych emocji. Czynnik diabła czytałam głównie do poduszki, a gdy zgasiłam światło w pokoju z zamiarem pójścia spać, czułam się... dziwnie nieswojo. Ta historia potrafi mocno wpłynąć na psychikę czytelnika.

Czynnik diabła łączy w sobie elementy kryminału, thrillera psychologicznego oraz horroru. Wątek kryminalny toczy się w drugiej części historii, czyli podczas śledztwa w sprawie seryjnego mordercy, niejakiego Skórzanego Fartucha. Główny bohater - Viktor Kosárek, ustępuje wtedy miejsca drugiemu sztandarowemu bohaterowi, Lukášowi Smolákowi, a zło przyjmuje fizyczną formę. 

Tak dobra pozycja przeczytana już na początku roku, podnosi poprzeczkę następnym lekturom. Od Czynnika diabła nie mogłam się oderwać praktycznie od początku książki, lecz najpierw musiałam oswoić się z chłodną narracją Russella. Autor nie koloryzuje, nie upiększa - uderza w czytelnika zepsutą rzeczywistością, a biorąc pod uwagę czas akcji powieści, rzeczywistość ta jest wyjątkowo beznadziejna i depresyjna. Zbliża się II Wojna Światowa, czas cierpienia, śmierci i potworów w ludzkiej skórze. Zakończenie tej historii zaskakuje. Autor wywraca akcję do góry nogami - sprawia, że wszystko w co wierzyliśmy, okazuje się kłamstwem, podłym żartem diabła. 

Podsumowując, Czynnik diabła to wspaniała, lecz niełatwa powieść poruszająca tematykę dobra i zła, duchowości i fizyczności, zaglądająca w mroczne umysły, w których zagnieździł się sam diabeł. W tle II Wojna Światowa zbliżająca się wielkimi, ciemnymi krokami. Prócz tego, czytelnik odnajdzie tutaj wątki sytuacji politycznej Czechosłowacji przed wojną oraz sytuację Żydów. Gorąco polecam. 

* wikipedia.org

** materiały wydawcy

Za egzemplarz serdecznie dziękuję Wydawnictwu Prószyński i S-ka!